Masaj tedavisi, tıpta bilinen en eski tedavi şekillerinden biridir. Tarih boyunca, farklı kültürlerde farklı uygulamaları olmakla birlikte, geleneksel ve tamamlayıcı tıbbın her zaman bir parçası olmuştur. Uygulama önerileri Hipokrat’a kadar uzanır. Masaj uygulamalarının popülerliği bazı dönemlerde artmış, bazı dönemlerde ise azalmıştır. Son yıllarda tekrar dikkat çeken, neredeyse herkesin merakını uyandıran ve ulaşılması biraz da “kolaylaşan” masaj tedavilerine dair tıbbın söyleyeceği elbette birçok cümle vardır. Öncelikle, “masaj tedavisi” olarak adlandırılan bu uygulamaların tedavi edici bir müdahale olduğunu, yani tıbbi bir uygulama olduğunu unutmamak gerekir. Kullanılan her ilaç, yapılan her enjeksiyon veya ameliyat gibi masaj tedavisinin de bir endikasyonu, bir dozu ve bir yöntemi olmalıdır. Her hastaya her ilaç verilemeyeceği gibi, yada bir kişiye iyi gelen bir ilacın başka birine zararı olabileceği gibi, masaj tedavisi de kişiye özgü ve hastalığa/şikayete uygun olmalıdır.

Nasıl etki ediyor?

Masaj tedavisi, vücudun yumuşak dokularına (cilt/bağ dokuları/kas/tendon vb…) tedavi amacı ile uygulanan el hareketleridir. Mekanik, refleks, nörolojik ve psikolojik etkileri vardır ve ağrıyı dindirme, cilt ve altındaki dokuların yapışıklarını azaltma, sıvıları harekete geçirme, kas gevşemesi sağlama, doku dolaşımını artırma gibi etkileri vardır. Etkiler, daha çok uygulama tekniği ile ilgilidir. Her uygulama yönteminin farklı etki mekanizması vardır denebilir. Öflöraj (sıvazlama) yöntemi ile derin ve ya yüzeyel dokulardaki nörorefleksler ve vasküler refleksler harekete geçirilir. Yoğurma (pterissaj) gibi uygulamalrda mekanik kompresyonun etkisi ile de kan akımı reaktivasyonu ve sıvıların mobilizasyonu hedeflenebilir. Bunlar gibi farklı masaj teknikleri ile hastalığa ve kişiye özgü yöntemler belirlenir ve uygulanır.  

Ne zaman uygulanabilir?

Kol ve bacaklardaki lenfödemin azaltılmasında, ağrılı ve spazmlar yumuşak doku hastalıklarında sıklıkla uygulanır. Kronik ağrı, yapışıklıkların önlemenmesi, kan akışının artırılması ve ödemi azaltılması amaçlandığında da kullanılabilen bir tedavi yöntemidir. Bütün diğer medikal tedaviler gibi, tek başına etkinliği sınırlı, muhakkak hekimin önerisi doğrultusunda uygun egzersiz programı ile tedavi süreci desteklenmelidir. Ağrı veya rahatsızlığı ortaya çıkaran nedenler iyice sorgulanmalı, varsa diğer faktörler de tedavi edilmelidir.

Neye dikkat edilmeli?

Bir çok hastalık ve şikayette, istenen etkiyi oluşturmak için farklı yöntemler kullanılabilir. Burada önemli olan nokta, hastayı doğru değerlendirmek, şikâyetlerini ve muayene bulguların detaylıca irdelemek ve kişiye özgü en etkili yöntemi sunmaktır. Masaj, bütün tedavilerde olduğu gibi, hiç yan etkisi olmayan bir tedavi yöntemi değildir. Sağlıklı insanlarda dahi kalbe gelen venöz dönüşü artırarak kalp vuruş volümünü artırır. Kalp yükünün artırılmaması gereken hastalıklarda ve derin ven trombozu gibi damar tıkanıklıklarının olduğu durumlarda kesinliklikle yapılmaması gereken bir uygulamadır. Malign hastalıklarda (kanser), damar tıkanıklıklarında, infekte dokularda veya inflamasyonla giden iltihabi hastalıklarda, aktif romatizmal hastalıklarda uygulanmamalıdır. Hastanın kullandığı ilaçlar, özellikle kan sulandırıcı varlığında yine uygulanmamalıdır.

Unutulmaması gerekenler

Masaj tedavilerine maalesef ki, genellikle hastalar kendi kendine önererek veya bir yakının tavsiyesi üzerine başlanmaktadır. Daha çok kas iskelet sisteminden kaynaklanan ağrılarda kullanılan bu tedavilerde unutulmaması gereken en önemli husus, ağrıların her zaman kas-iskelet sisteminden kaynaklanmayabileceğidir. Ağrı, vücudumuzdaki bir çok rahatsızlıkta, hastalıkta bir uyarı sistemi olarak görev görür. Farklı hastalıklar, öncelikle ağrı şikayeti ile ortaya çıkıp, sonra hastalığın gerçek bulguları ile karşılaşılabilir. Örnek olarak verilecek olursa, iç organ rahatsızlıkları (pankreas, safra kesesi vb.) sırt ağrısı şeklinde başlayabilir. Veya böbrek kaynaklı bir hastalık, yansıyan ağrı şeklinde bel ağrısı yapabilir. Özellikle yaşlılarda kanser gibi bir hastalığın habercisi olabilir. Bu nedenle, masaj tedavilerine başlamadan önce muhakkak uzman bir hekim tarafından hasta değerlendirilmeli, uygun tedavi yöntemleri hakkında fikir alınmalıdır. Uzun süren ağrılarda, tekrarlayan ağrılarda, beraberinde başka şikayetlerin varlığında, ileri yaş hastalarda ve bilinen başka bir hastalığı olanlarda masaj tedavisi önerilirken dikkatli olunmalıdır. Hastalığı artırabilecek veya tanıyı geciktirecek her türlü uygulamadan kaçınmak amacıyla uzman hekime danışılmalı, ehil olmayan kişilerin tedavi uygulamalarından kaçınılmalıdır.

Dr. Öğr. Üy. Mehmet AĞIRMAN

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanı

İstanbul Medipol Üniversitesi